گلوکوم(glaucoma) یا آب سیاه به گروهی از بیماریهای چشمی که در آن عصب بینایی دچار آسیب میشود گفته می شود. در بیماری آب سیاه، عصبی که چشم را به مغز متصل می کند (عصب بینایی) صدمه می بیندکه در موارد شدید منجر به نابینایی می شود. این بیماری، عمدتاً افراد مسن را گرفتار میکند و این در حالی است که بسیاری از این افراد از بیماری خود آگاهی ندارند.
آب سیاه چیست؟
در قسمت جلوی چشم فضایی وجود دارد که به آن اتاق قدامی گفته می شود. مایع شفافی به نام زلالیه به طور دائم وارد این فضا می شود و از آن خارج می شود که تغذیه بخشی از چشم را بر عهده دارد. زمانی که خروج مایع از چشم کم باشد و یا بیش از حد تولید شود فشار داخل چشمی بالا می رود و در نتیجه این فشار بالا می تواند به عصب بینایی صدمه بزند.
گاهی به آب سیاه دزد بی سر و صدای بینایی گفته می شود، علت این امر آن است که آب سیاه در اغلب موارد به آهستگی پیشرفت می کند و در مراحل بسیار پیشرفته بیماری به دنبال آسیب شدید به عصب بینایی منجر به نابینایی می گردد.
آب سیاه حاد زاویه باز
گلوکوم زاویه باز در ابتدا علامت خاصی نداشته، دید شخص طبیعی است و هیچگونه درد و یا ناراحتی وجود ندارد. با ادامه یافتن این بیماری، بتدریج میدان دید بیمار محدودتر میشود؛ اما دید مرکزی تا مراحل نهایی بیماری حفظ می شود. به همین دلیل بیمار نمیتواند در مراحل ابتدایی متوجه بیماریش شود. در صورتی که بیماری در این مرحله درمان نگردد؛ در مراحل انتهایی؛ بیمار ناگهان متوجه میشود که دیدش به شدت محدود شده است؛ درست مانند نگاه کردن از درون یک لوله تفنگ به اطراف. با ادامه یافتن بیماری؛ باقیمانده دید در مرکز نیز از بین رفته و بیمار کور می شود.
آب سیاه حاد زاویه بسته
گلوکوم با زاویه بسته معمولا بسیار پر سر و صداست و با علایم شدید درد چشم؛ تهوع؛ سردرد؛ قرمزی چشم؛ و تاری دید که به صورت ناگهانی بروز میکند؛ خود را نشان می دهد که یک اورژانس است و بیمار باید سریعاً درمان شود. در صورت عدم درمان، بیمار ممکن است در مدت بسیار کوتاهی برای همیشه نابینا گردد. به این نوع از آب سیاه که کمتر شایع است و علائم شدید و ناگهانی ایجاد می کند، آب سیاه حاد زاویه بسته گفته می شود که به درمان فوری نیاز دارد. در این حالت درد شدید و ناگهانی چشم همراه با کاهش دید، قرمزی چشم، سردرد، تهوع و استفراغ وجود دارد. این حالت بین ایرانیان و به خصوص افراد دوربین و مسن نسبتا شایع است.
علائم بیماری آب سیاه
در صورتی که هر یک از موارد زیر در شما وجود دارد با چشم پزشک تان مشورت کنید:
- سن بیشتر از ۴۰ سال مخصوصا در بانوان
- ابتلای یکی از افراد خانواده به آب سیاه یا گلوکوم
- سابقه ضربه شدید چشمی
- مصرف طولانی قطره های کورتون چشمی(بتامتازون،دگزامتازون،پردنیزولون،هیدروکورتیزون)
- شماره بالای عینک (نزدیک بینی یا دوربینی شدید)
- ابتلا به بیماری قند خون یا فشار خون بالا
- اگر قرنیه تان نازک است ( در معاینه های چشم به شما گفته شده)
معاینه منظم چشم ، میتواند به تشخیص زودهنگام آب سیاه و در نتیجه به جلوگیری از عوارض کمک کند .
درمان گلوکوم
هدف در درمان بیماری گلوکوم پایین آوردن فشار داخل چشم به کمک روشهای مختلف مانند دارو درمانی؛ لیزر درمانی؛ جراحی؛ و یا ترکیبی از این روشها میباشد که بسته به نوع و شدت بیماری توسط پزشک معالج انتخاب میگردد. باید بدانیم که درمان آب سیاه هیچگاه افت دید و آسیب قبلی را نمیتواند جبران کند و در بهترین شرایط فقط میتواند از آسیب بیشتر پیشگیری نماید
پیشگیری از گلوکوم
در صورت بروز هرگونه تغییر در بینایی به چشم پزشک مراجعه کنید و از چشم پزشک خود بخواهید تا در هر بار معاینه چشم، فشار چشم را نیز اندازه بگیرد. پس از ۴۰ سالگی باید حداقل سالی یک بار معاینه چشم انجام شود. معاینات چشم از جمله آزمون میدان دید، تونومتری یا فشارسنجی (اندازه گیری فشار درون کره چشم) و افتالموسکوپی (مشاهده پشت چشم) می باشد.
به طور کلی، بسیاری از بیماران مبتلا به گلوکوم می توانند با استفاده روزانه از قطره های چشمی علائم آن را کاهش دهند و جلوی پیشرفت بیماری را بگیرند. اگر چه هیچ درمانی برای گلوکوم وجود ندارد ولی دارو می تواند با کاهش تولید مایع یا افزایش خروج مایع فشار چشم را کم کرده و از تضعیف بیشتر بیماری جلوگیری نماید.
در برخی موارد دارو نمی تواند به اندازه کافی فشار چشم ناشی از گلوکوم را کاهش دهد. در این شرایط لیزر یا درمان جراحی ممکن است مانع پیشرفت بیماری شود.
سوالات متداول
1- چرا چشم آب سیاه می آورد؟
هنگامی که فشار بالای چشم باعث ایجاد اختلال در خون رسانی به عصب و فیبرهای عصب بینایی شود، بیماری آب سیاه اتفاق می افتد. برخی مواقع ممکن است افرادی که چشمهای حساستری دارند، دچار آسیب عصب بینایی در محدوده نرمال فشار چشم شوند که بین ۱۰ تا ۲۱ میلیمتر جیوه می باشد.پس زمانی فرد دچار آب سیاه می شود که علاوهبر بالا رفتن فشار چشم، دچار آسیب به عصب بینایی شده و در پی آن قسمتی از میدان دید مختل شده باشد.
2- درمان قطعی آب سیاه چیست؟
هیچ گونه درمان قطعی برای بیماری گلوکوم وجود ندارد. درصورتی که آسیب عصب بینایی بهخاطر فشار بالای چشم باشد، آسیب برگشت ناپذیر خواهد بود و در بهترین حالت سیر بیماری کنترل و متوقف میشود. درمان آب سیاه هیچگاه نمیتواند افت دید و آسیب قبلی چشم را جبران کند و در بهترین شرایط فقط میتواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند.
3- عمل آب سیاه چشم به چه صورت انجام میشود؟
درمان دارویی، لیزری و جراحی آب سیاه جهت بهتر شدن دید فرد نیست، بلکه فقط باعث متوقف کردن این بیماری میباشد و همان مقدار دید را در فرد حفظ میکند. برای درمان در ابتدا برای بیمار درمانهای دارویی، که بسته به تشخیص پزشک می تواند قطرههای چشمی و داروهای خوراکی باشد در نظر گرفته میشود اما در بعضی موارد در همان ابتدا عمل جراحی انجام میشود.
4- لیزر چشم برای جلوگیری از آب سیاه چگونه عمل میکند؟
لیزر چشم در شرایطی انجام میشود که فرد سابقه خانوادگی برای آب سیاه داشته یا چشمهای او زاویه باریک و تنگی دارد که اجازه خروج مایع زلالیه را نمیدهد و در نتیجه فشار چشم افزایش پیدا میکند و پزشک متخصص تشخیص انجام لیزر را می دهد.
5- هزینه عمل اب سیاه چقدر است؟
هزینه عمل آب سیاه بسته به نوع مرکز درمانی، عمل، بیمه تحت پوشش و… متفاوت خواهد بود.
6- تفاوت آب سیاه و آب مروارید چیست؟
آب مروارید به حالتی گفته میشود که لنز چشم به دلایل مختلفی مانند افزایش سن از شفافیت خارج میشود و باعث تاری دید و پخش نور میگردد. درصورت پیشرفت آب مروارید و بزرگ و حجیم شدن لنز، زاویه چشم تنگ میشود و درنهایت منجر به آب سیاه میگردد.
7- علت بوجود آمدن آب سیاه چشم چیست؟
سابقه خانوادگی مثبت، مصرف برخی داروهای دارای عوارض جانبی، سابقه آب مروارید پیشرفته، نزدیک بینی، مبتلا بودن فرد به دیابت و سابقه میگرن از جمله عواملی هستند که می توانند در ابتلا به آب سیاه دخیل باشند.