خشکی چشم؛ علائم، تشخیص و درمان

خشکی چشم چیست؟

 

در حالت طبیعی، چشم، خود را به طور مداوم توسط اشک شستشو می دهد. با تولید مداوم و آهست اشک، چشم مرطوب باقی مانده و در جهات گوناگون به راحتی حرکت می کند 

گاهی اوقات اشک به میزان کافی تولید نمی شود یا دارای کیفیت مناسب نیستو یا بعضی مواقع بیش از اندازه تبخیر می شود که تمام این حالت ها باعث بروز خشکی چشم می شوند. این مشکل بسیار شایع است و در مناطق مختلف بین 5 تا 30 درصد افراد را مبتلا می کند. 

خشکی چشم نه تنها در افراد مسن، بلکه در جوانانی که مدت زمان زیادی به صفحه تلویزیون،، تبلت و یا کامپیوتر یره می شوند نیز بوجود می آید. این بیماری ممکن است بعد از جراحی عیوب انکساری نیز به ندرت دیده شود.

 

خشکی چشم چه علائمی دارد؟

 

نشانه های معمول خشکی چشم  عبارت است از:

• سوزش و خارش چشم
• احساس وجود جسم خارجی(مانند شن ریزه) در چشم
• تاری دید که با پلک زدن بهتر شود
• احساس خستگی چشم ها
• حساسیت زیاد به نور آفتاب
• موکوس رشته ای در داخل یا اطراف چشم
• اشک ریزش بیش از حد(به دنبال تحریک ناشی از خشکی چشم)
• حساسیت و تحریک بیش از حد ناشی از دود و غبار
• احساس ناراحتی به دنبال استفاده از لنز تماسی

افراد مبتلا به خشکی چشم به طور معمول بعدازظهرها، به دنبال کار زیاد با کامپیوتر، مشاهده طولانی مدت تلویزیون،حین رانندگی و یا در معرض باد و هوای خشک، علائم بیشتری احساس می کنند.

 

 

لایه اشکی چیست؟

 

وقتی که پلک می زنید، لایه ای از اشک سطح چشم را می پوشاند و آن را صاف و شفاف می کند که بدون این لایه اشکی بینایی مناسب امکان پذیر نیست. اشک شامل سه لایه می باشد که هر کدام از این لایه ها وظیفه خاصی برعهده دارند:

لایه چربی

1. 1. خارجی ترین لایه اشکی می باشد
   2. به وسیله غدد چربی پلکی تولید می شود
   3. وظیفه اصلی:صاف کردن سطح چشم و کاهش تبخیر اشک 

 

لایه میانی یا آبکی

1. 1. قسمت اصلی اشک را تشکیل می دهد
   2. به وسیله غدد اشکی تولید می شود
   3. بخش عمده آن (98درصد) آن آب و بقیه از املاح و پروتئین تشکیل شده است
   4. چشم را از اجسام خارجی و محرک ها تمیز کرده و شستشو می دهد.

 

لایه داخلی یا موکوسی

1. 1. موکوس توسط سلول های ملتحمه تولید می شود
   2. وظیفه: به لایه آبکی اجازه می دهد به راحتی در سطح چشم پخش شود و به حفظ رطوبت چشم کمک کند
   3. بدون موکوس، اشک بر روی چشم باقی نمی ماند

 

 

علت خشکی چشم چیست؟

 

فاکتورهای بیرونی ایجاد کننده خشکی چشم از قبیل قرار گیری در محیط پر گرد و خاک ، استفاده از لنز تماسی، عدم استفاده از عینک آفتابی، سابقه برخی بیماریهای داخلی، سن بیمار، سابقه جراحی های چشمی، سابقه دارویی و فاکتورهای متعدد دیگر بایستی مد نظر قرار بگیرند.

با افزایش سن تولید اشک کاهش می یابد، خشکی چشم در هر دو جنس (زن و مرد) و در هر سنی اتفاق می افتد ولی در بانوان بخصوص در سنین بعد از یائسگی شایع تر است.

افرادی که تحت جراحی عیوب انکساری قرار گرفته اند، ممکن است به صورت گذرا به خشکی چشم مبتلا شوند.

افرادی که ساعت های طولانی با کامپیوتر کار می کنند، به دلیل کاهش پلک زدن ، با تبخیر اشک مواجه شده و به خشکی چشم مبتلا می شوند.

کسانی که به مدت طولانی از لنز تماسی استفاده می کنند خشکی چشم شایع تر است

خشکی چشم ممکن است با سایر اختلالات همراه شود. مثال: افراد مبتلا به خشکی چشم، خشکی دهان و آرتریت ممکن است به سندرم شوگرن مبتلا باشند.

طیف وسیعی از داروهای شایع می توانند منجر به خشکی چشم ناشی از کاهش ترشح اشک شوند، در صورت استفاده از داروهای زیر برای اطمینان بیشتر با یک چشم پزشک مشورت کنید:

1. 1. دیورتیک ها(داروهای افزایش دهنده ادرار)
   2. آنتی هیستامین ها
   3. داروهای مسدودکننده گیرنده بتا
   4. قرص های خواب آور
   5. داروهای ضد درد
   6. داروهای اعصاب

در صورتی که استفاده از این داروها ضروری باشد، خشکی چشم ایجاد شده با قطره های اشک مصنوعی درمان می شود.

افراد مبتلا به خشکی چشم استعداد بیشتری برای ایجاد اثرات جانبی و گاهی سمی داروهای چشمی از قبیل اشک مصنوعی دارند. مثال: نگهدارنده های موجود در قطره های اشک مصنوعی ممکن است موجب تحریک چشم شوند به همین دلیل این افراد ممکن است به نوع خاصی از اشک مصنوعی فاقد نگهدارنده نیاز داشته باشند.

 

 

تشخیص خشکی چشم

 

به طور معمول چشم پزشک با معاینه چشم ها قادر به تشخیص خشکی چشم می باشد اما گاهی، سنجش میزان تولید اشک نیز ضروری می باشد.

• در “تست شیرمر”، با قرار دادن نوار کاغذی خاصی روی پلک تحتانی، میزان تولید اشک در حالت های ختلف اندازه گیری می شود.
• همچنین می توان به وسیله دستگاه Tear Lab، میزان اسمولالیته اشک را برای بررسی میزان خشکی چشم اندازه گیری کرد.
• تست دیگر برای بررسی الگوی خشکی در سطح چشم، استفاده از رنگ آمیزی سطح چشم با رنگ های مخصوص مثل فلورسئین (به رنگ نارنجی) و رزبنگال (به رنگ قرمز) است.

 

درمان خشکی چشم

 

خشکی چشم ، از مشکلات رایج و بسیار آزاردهنده است. با توجه به اینکه علل ایجاد کننده خشکی چشم بسیار زیاد هستند ، غالبا درمان آن بسیار طولانی مدت خواهد بود. گاهی بیمار مجبور است تا آخر عمر این درمان ها را ادامه بدهد.

 

 

1- افزودن حجم اشک

 

ساده ترین راه درمان خشکی چشم استفاده از قطره های اشک مصنوعی می باشد. ترکیب این قطره ها بسیار شبیه اشک چشم است که با لغزنده کردن سطح چشم، به مرطوب نگه دشتن آن کمک می کنند. اشک مصنوعی بدون نسخه هم قابل تهیه می باشد. در بازار نام های مختلفی از آن قابل دسترس است که می توانید برای انتخاب بهترین نوع آن با پزشکتان مشورت کنید.

قطره های فاقد نگهدارنده ، یکبار مصرف می باشند که برای افراد حساس به نگهدارنده داخل اشک مصنوعی و کسانی که در روز بیش از 4 بار از این قطره ها استفاده می کنند، مناسب است. شما می توانید از قطره های اشک مصنوعی چندین بار در روز با هر فاصله زمانی استفاده کنید ولی اگر همچنان علائم خشکی چشم باقی مانده بود، باید اقدامات بیشتری توسط چشم پزشک برای شما انجام شود.

 

 

2- جلوگیری از خروج اشک از چشم

 

انسداد راه خروج اشک از چشم، روش دیگری برای درمان خشکی چشم می باشد. دو مجرای کوچک موجود در گوشه داخلی هر چشم، به طور طبیعی اشک را تخلیه می کند. در این روش، چشم پزشک ممکن است یک یا هر دو مجرا را به طور موقت(توسط پلاگ) و یا بصورت دائم(بوسیله سوزاندن) ببندد تا خروج اشک از چشم کاهش یافته و میزان اشک موجود در چشم افزایش پیدا کند. بستن این مجراها در موارد خشکی چشم شدید بسیار کمک کننده می باشد.

 

 

3- سایر روش ها

 

درمان خشکی چشم ، درمانی چند دارویی و زمان بر است. برای جلوگیری از تبخیر اشک می توانید از روش های زیر کمک بگیرید:

• در زمستان، هنگامی که در داخل اتاق گرم هستید، می توانید برای افزایش رطوبت هوا از دستگاه بخور و یا ظرف پر از آب بر روی بخاری یا رادیاتور استفاده کنید.
• استفاده از عینک های محافظ برای کاهش خشکی ناشی از غبار موجود در فضاهای باز 
• فرد مبتلا به خشکی چشم باید از قرار گرفتن در معرض گردوغبار یا اتاق بیش از حد گرم اجتناب کند و همچنین از سشوار و سیگار استفاده نکند.
• استفاده از کپسول های امگا ٣، بعنوان یکی از درمانهای خشکی چشم شناخته شده است.امگا ٣ با کاهش التهاب لبه پلک و همچنین بهبودی عملکرد غدد میبومین پلکی، در درمان خشکی چشم نقش مهمی دارد.
• اگر بعد از بیدار شدن از خواب، علائم خشکی چشم دارید؛ قبل از خواب از پمادهای ساده چشمی استفاده کنید. این پمادها باعث چرب و مرطوب شدن سطح چشم می شوند. استفاده از این پمادها در طول روز توصیه نمی شود زیرا باعث تاری دید شده و اثر قطره های اشک مصنوعی را کاهش می دهد.
• افرادی که در طول روز، طولانی مدت از کامپیوتر استفاده می کنند، باید به طور مکرر پلک بزنند(تعداد طبیعی پلک زدن 12 تا 20 بار در دقیقه است).
• در موارد خیلی شدید خشکی چشم لازم است از خون خود بیمار قطره سرم تهیه و بجای اشک مصنوعی استفاده شود. این قطره که حاوی مواد مغذی خون است به بهبود قابل توجه خشکی چشم کمک می کند.
• برای درمان خشکی چشم اقدامات دیگری مانند استفاده از لنزهای PROSE را می توان پیشنهاد کرد که این موارد توسط چشم پزشک برای شما توضیح داده می شود.